Naar een nieuw beleid voor mensen met urgente woningnoden

Danny Wildemeersch

De Pano-uitzending van dinsdag 5 maart 2024 over de toestand van de sociale huisvesting in Vlaanderen was onthullend: 176.026 mensen wachten op een sociale woning soms tot tien jaar; één op de tien sociale woningen staat leeg; slechts 2000 nieuwe sociale woningen per jaar worden gebouwd; aan dit ritme duurt het nog tachtig jaar eer de huidige wachtlijsten zijn weggewerkt.

Om dit probleem aan te pakken wil de Vlaamse minister van sociale huisvesting de Vlamingen met urgente woningnood heropvoeden zodat zij, als vrije, ongebonden individuen, kunnen genieten van de privileges van de vrije woningmarkt. Ze moet wél uit hun afhankelijkheid van sociale voorzieningen worden gehaald; leren streven naar een eigen woning; zich oriënteren op de (onbetaalbare) privé-woningmarkt! Daartoe worden allerlei maatregelen ingevoerd: taalproeven voor kandidaten van vreemde origine, bewijzen dat je werk zoekt, je bankrekeningen laten controleren, het niet automatisch verlengen van de sociale huurcontracten ... Dat is de paradigma-wisseling waar de minister voor pleit.

Bestrijding dak- en thuisloosheid

Wij pleiten voor een andere paradigma-wisseling: een samenleving die zorg draagt voor grote groepen mensen die wanhopig op zoek zijn naar een betaalbare woning. Door te streven naar 20% kwalitatieve sociale woningen op het totale woningbestand. Zo doet Finland het. En daar leven geen mensen op straat.

Tientallen sociale organisaties in Leuven worden dagelijks geconfronteerd met de grote woningnood van vele mensen, in het bijzonder mensen die dak- of thuisloos zijn. Met het oog op de gemeenteraadsverkiezingen van oktober 2024 hebben verschillende onder hen een memorandum ‘Bestrijding dak- en thuisloosheid’ geschreven. Hiermee richten ze zich tot alle Leuvense politieke partijen met deze oproep: maak verder werk van oplossingen voor dak- en thuisloosheid in onze stad. Maar ook, maak het beleid inzake dak- en thuisloosheid een onderdeel van een omvattend sociaal huisvestingsbeleid.

Wie zijn we?

We zijn een verzameling van Leuvense en regionale organisaties die dagelijks worden geconfronteerd met deze problematiek. We zetten ons in om, samen en in overleg met diverse besturen, duurzame oplossingen uit te werken. De ondertekenaars zijn:  Avansa Oost-Brabant, Beschermcomité Dienst Maatschappelijke Integratie, Brughuis, Buren zonder grenzen, Community Land Trust Leuven, CVSO Valkerij - Project 10x1, De Hulster, ECoOB, Mind the Gap, Away Home, Minder is Meer, Recht op Migratie, Vluchtelingenhuis Leuven, Welzijnszorg, Wijkgezondheidscentrum De Central, Wijkgezondheidscentrum De Ridderbuurt, Wijkgezondheidscentrum Caleido.

Waarom een memorandum?

Wonen is een mensenrecht. Ook in Leuven is de nood hoog.

Het is belangrijk dat alle politieke partijen inzetten op preventie en het vinden van woongerichte oplossingen.

De stad Leuven kan een voortrekker zijn in het samenwerken met burgers en met welzijnsorganisaties in het streven naar structurele oplossingen op lokaal niveau. Ook op bovenlokaal niveau kan de stad inspiratie bieden bij het ontwikkelen van progressieve maatregelen inzake grond- en pandenbeleid.

Aanbevelingen

Aanbeveling 1 - Toegang tot betaalbare, duurzame en kwalitatieve sociale huisvesting.De stad kiest voor een maximale benutting van middelen voor sociaal wonen. In navolging van Gent wil Leuven naar 20 % sociaal wonen tegen 2050.

Aanbeveling 2 - Bijzondere beleidsmaatregelen met het oog op het creëren van woningen voor mensen met urgente woningnood:

• Deze woningen worden ter beschikking gesteld tegen betaalbare huurprijzen. De norm voor de huurprijs van een woning is maximaal één derde van het inkomen.

• Preventie van uithuiszetting is hét speerpunt van het bestrijden van dak- en thuisloosheid, in samenwerking met  vredegerecht-OCMW-CAW.

• Het te installeren Huurhuis fungeert als meldpunt en voorziet in preventieve woonbegeleiding.

• Na onbewoonbaarheidsverklaring van de woning engageert de stad Leuven zich om mee te zoeken naar oplossingen voor degenen die op straat dreigen terecht te komen (creëren van doorgangswoningen, pleiten  voor een versneld toewijzen van een sociale woning).

• De stad Leuven gaat in dialoog met de gevangenis en bepleit dat ex-gevangenen niet zomaar op straat kunnen worden gezet maar dat er vanuit de werking gezocht wordt naar geschikte huisvesting.

Aanbeveling 3 -  Diversiteit aan woonvormen bevorderen.

Investeer in meer diverse woonvormen voor dak- en thuislozen, o.m. jongeren en ouderen in een moeilijke situatie, mensen met integrale zorgnoden, alsook alleenstaande ouders met kinderen. Werk hiervoor een soepel en transparant juridisch kader uit waarbinnen deze diverse woonvormen ook gerealiseerd kunnen worden   

Aanbeveling 4 - Woonbegeleiding inzake goed huurderschap.

Een actieve, adequate begeleiding voor de huurders in kwestie is cruciaal, om mensen te ondersteunen bij het onderhouden van hun huurwoning, om hen te helpen bij het opkomen voor hun rechten en plichten als huurder, en hen te ondersteunen in het onderhouden van goed nabuurschap. Dit kan uithuiszettingen voorkomen.

Aanbeveling 5 - Een gecoördineerd beleid.

Een geïntegreerde, transversale en gecoördineerde beleidsaanpak is essentieel. In de volgende legislatuur wordt een strategisch en becijferd regionaal plan uitgewerkt en goedgekeurd, ter voorkoming en bestrijding van dak- en thuisloosheid, in aansluiting bij onze landelijke en internationale verbintenissen.

Aanbeveling 6 : Grond- en pandenbeleid.

De stad ontwikkelt een grond- en pandenbeleid in gemeenschapsbezit. Dit is een manier om die lokale troeven voor altijd in de gemeenschap te verankeren en in te zetten voor sociale noden. Daartoe werkt de stad nauw samen met en geeft steun aan de CLTL en gelijkaardige coöperaties.

Aanbeveling 7 – Sensibilisering van de Leuvense bewoners.

De stad informeert en sensibiliseert de Leuvense bewoners over het belang en de betekenis van Housing First en andere belangrijke huisvestingsinitiatieven. Dit moet helpen te voorkomen dat mensen zich verzetten tegen het creëren van voorzieningen gericht op het oplossen van de problematiek van dak- en thuisloosheid.

Aanbeveling 8 : De stad Leuven ontwikkelt  een doelgroepenbeleid.

De doelgroep van dakenthuislozen is zeer divers en vraagt ook een aangepast beleid naargelang de groep. Doelgroepen zijn: mensen die in aanmerking komen voor Housing First en begeleid worden door Housing First Leuven; erkende vluchtelingen en subsidiair beschermden; mensen zonder wettig verblijf, ex-gedetineerden, jongeren, ouderen, … Vooral de groep met integrale zorgnoden is sterk gebaat met hulp op vlak van huisvesting en wonen. De stad Leuven stimuleert ook  een doelgroepenbeleid in het lokaal toewijzingssysteem voor sociaal wonen.

De integrale versie van het memorandum kan worden opgevraagd per e-mail bij: info@cvvalkerij.be.

Een interessant achtergrond artikel van Filip Calfyn over de staat van de sociale huisvesting is te vinden bij de Minerva denktank. Zie: De systematische onterving van de sociale huisvesting — Denktank Minerva

Pano herbekijken op VRT Max: je kan het bekijken via https://www.vrt.be/vrtmax/a-z/pano/