Wonen als mensenrecht. In gesprek met Pepijn Kennis, voorvechter van betaalbaar wonen in Brussel.
door Danny Wildemeersch
Wat betekent het om écht werk te maken van betaalbaar wonen in een stad als Brussel? En hoe geef je als burger, ondernemer of organisatie vorm aan een alternatief voor de marktlogica? In dit interview gaan we in gesprek met Pepijn Kennis — socioloog, activist, coöperant en consultant — die de voorbije maanden ook CVSO Valkerij begeleidde bij haar zakelijke planning. Hij vertelt over zijn jarenlange inzet voor betaalbaar wonen, van tijdelijke bezettingen tot structurele woonmodellen, en over zijn visie op ‘constructief activisme’ als motor voor maatschappelijke verandering.
Wie Pepijn Kennis googelt, ontdekt een indrukwekkend palet aan projecten die allemaal draaien rond één centraal thema: stedelijke ruimte als mensenrecht.
Socioloog en stadsvernieuwer
Hij studeerde in 2011 af in de sociologie de VUB. In 2014 participeerde hij nog in het internationaal programma ‘Urban Studies’ georganiseerd door de ULB samen met de universiteiten van Madrid, Kopenhagen en Wenen. Hij raakte er geboeid door de problematiek van huisvesting en stedelijke ontwikkeling. Vandaag is hij deeltijds verbonden aan de VUB, waar hij studenten begeleidt in praktijkonderzoek en stages rond stedelijke vraagstukken.
Van leegstand naar ‘leegstond’
In 2012 sloot Pepijn zich aan bij de vzw Toestand, die leegstaande gebouwen tijdelijk een nieuwe bestemming geeft. In overleg met eigenaars ontstaan plekken waar jonge mensen kunnen experimenteren, samenwerken en groeien
Een mooi voorbeeld is ‘Allee du Kaai’, dat negen jaar lang uitgroeide tot een levendige ontmoetingsplek voor sociale en culturele initiatieven,
‘maar vooral echt een plek voor de minst gegoeden in onze samenleving, met onder meer veel mensen op de vlucht’.
De kracht én de grenzen van burgerassemblees
Via Agora zette Pepijn zich in voor burgerparticipatie in Brussel. Tussen 2019 en 2024 organiseerde Agora vier burgerassemblees rond thema’s als huisvesting, energie en werk.
Participanten werden geselecteerd via loting uit alle lagen van de bevolking. De voorstellen werden via Pepijn — toen verkozen als parlementslid — voorgelegd aan het Brussels parlement. De impact bleef echter beperkt. De ervaringen om via deze weg de politiek te beïnvloeden waren niet bijzonder positief.
‘De politiek is niet klaar voor de samenwerking met burgerassemblees. Het idee van macht loslaten is iets waar de politieke partijen niet happig op zijn.’
‘Onze positie in het parlement was nogal dubbelzinnig. Enerzijds wilden we aantonen dat dit systeem niet werkt en dat andere formules van participatie nodig zijn. Anderzijds gebruikten wel het vehikel van het parlement om onze boodschap te verkondigen’.
In 2024 eindigde dit experiment. Sindsdien is Agora geëvolueerd van een Brussels initiatief tot een breed Belgisch reflectie-netwerk van mensen en organisaties die zich inzetten voor uiteenlopende vormen van participatieve democratie.
Betaalbaar wonen buiten de marktlogica
Vandaag is Pepijn bestuurder bij Fair Ground Brussels, een coöperatie die sociale huurwoningen aanbiedt buiten de speculatieve markt. De formule is geïnspireerd op het model van Community Land Trust Brussel (CLTB), waarbij bewoners hun woning kopen, maar de grond gemeenschappelijk eigendom blijft. Fair Ground past dit model toe op huurwoningen, met 67 wooneenheden verdeeld over 16 gebouwen, goed voor zo’n 140 bewoners.
‘In Brussel staan er 50.000 mensen op de wachtlijst voor een sociale woning en zijn er 10.000 dak- en thuislozen. De behoeften aan betaalbare woningen zijn enorm. Je kunt blijven roepen dat het bestuur dit probleem moet oplossen, maar je kunt er ook zelf iets aan doen. Je moet dat doen. Maar je moet tezelfdertijd de bestuurders blijven responsabiliseren’.
De bezielers van deze coöperatie hebben vastgesteld hoe moeilijk het is om eigenaars te overtuigen om hun woning tegen een redelijke prijs te verhuren aan lagere inkomensgroepen.
‘We kunnen zelf een woningbestand creëren en de woningen verhuren aan mensen die niet terechtkunnen op de privé huurmarkt’.
Fair Ground Brussels participeert, via Pepijn Kennis, ook in CoBha, een Brussels initiatief dat zich laat inspireren door het Zwitsers huurmodel, waarbij mensen een aandeel kopen van een coöperatie en op basis daarvan kunnen huren tegen een stabiele huurprijs. Dat maakt ook dat huurders binnen de coöperatie vlotter kunnen switchen naar een andere woning, wanneer hun woonbehoeften veranderen
Constructief activisme als levenshouding
Naast zijn Brusselse werk is Pepijn ook actief in Vlaanderen. Hij adviseert sociale initiatieven via Hefboom en is coöperant van het Stadsmakersfonds, dat investeert in vastgoedprojecten met maatschappelijke meerwaarde. In Brussel begeleidt hij ook, op professionele basis, Globe Aroma, een artistieke werkplek voor mensen op de vlucht, die recent besliste om haar gebouw zelf aan te kopen. Voor Pepijn is huisvesting meer dan een beleidskwestie — het is een fundamenteel mensenrecht.
“Artikel 23 van onze Grondwet zegt dat iedereen recht heeft op een menswaardig leven. Dat betekent ook: recht op wonen.”
Zijn aanpak noemt hij ‘constructief activisme’: bouwen aan alternatieven, maar ook kritisch blijven en een rechtvaardige herverdeling nastreven.
Actie ‘Plant een haag’
Op 12 april stak een twintigtal vrijwilligers de handen uit de mouwen op het terrein in de Galgebergstraat waar binnenkort de kleinschalige woningen worden gebouwd. De provincie Vlaams-Brabant koppelde aan de goedkeuring van de omgevingsvergunning met volgende voorwaarde:
Langs de gedeelde personeelsgrens met de woning langs ’s Hertogenlaan 23 wordt een volwassen, groenblijvende haag aangeplant. De haag heeft bij aanplant een minimale hoogte van 1,80m en houdt een afstand van ten minste 0,50cm tot de perceelsgrens.
De haag van 20 meter samengesteld uit vier verschillende soorten struiken: de ligustrum ovalifolium heeft witte bloempjes, de acer campestre is veldesdoorn, de sorbus aucuparia is een wilde lijsterbes, en de campinus betulus is de haagbeuk.
De actie was een succes. De struiken bloeien. Nu nog de woningen!
Met dank aan Mark Dierick voor de foto’s.